Türkiye’de görülen kuş türü sıralamasında 352 tür ile 5. Sırada yer alan Antalya, doğası ve kuş türlerindeki çeşitliliğiyle Türkiye’de kuş gözlemciliği için önemli noktalardan biri. Antalya Kuş Gözlem Topluluğu da kuş gözlemciliği çalışmalarına öncülük ediyor.
Antalya Kuş Gözlem Topluluğu üyesi Veteriner Hekim Gökçe Coşkun, Antalya’da on seneyi aşkın süredir kuş gözlemciliği ve fotoğrafçılığı yapıyor. Antalya’nın kuş gözlemciliği için önemli bir yer olduğunu söyleyen Coşkun özellikle ilkbaharda Akdeniz’i aşarak gelen kuşların dinlendiği ilk alanın Akdeniz sahilleri olduğunu bunlardan birinin de Antalya olduğunu söyledi.
Antalya’nın birçok ekosistemi bir arada barındırmasının da büyük bir etken olduğunu belirten Coşkun “Çöl, orman ve sahil ekosistemini bir arada görebiliyoruz. Çöl kuşlarını da yüksek rakım dağ kuşlarını da Antalya’da görebiliyoruz” ifadelerini kullandı.
Antalya Kuş Gözlem Topluluğu Etkinlikleri Kuşlara Olan İlgiyi Artırdı
İlk olarak Akdeniz Üniversitesi bünyesinde kurulan Antalya Kuş Gözlem Topluluğu Antalya’da Gökçe Coşkun ile birkaç kişinin yaptığı kuş gözlem etkinlikleri ve farkındalık artırma çalışmalarıyla aktif hale geldi ve insanların kuşlara olan ilgisini artırdı.
Antalya Kuş Gözlem Topluluğu, 2023 yılında yurt içi ve yurt dışından katılımcılarla düzenlediği Antalya Kuş Gözlem Kampını her yıl düzenlemeyi hedefliyor.
Kamp dışında günlük kuş gözlem etkinliklerine devam eden topluluk “Kuş Sohbetleri” ismini verdikleri sohbet grubuyla toplanıyor.
“Herkes birer kuş gözlemcisi”
Ekipman ve bilgiye ulaşımın kolaylaşması sonucu gençlerin kuş gözlemciliğinde eskiye göre daha etkin olmaya başlandığını söyleyen Coşkun, bu yaş aralığının ilkokul çağına kadar inmesi gerektiğini, Antalya Kuş Gözlem Topluluğu etkinliklerinde bunu özellikle vurguladığını söyledi.
Herkesin bir kuş gözlemcisi olduğunu çünkü kuşları görmeden geçirdiğimiz bir gün bile olmadığını söyleyen Coşkun, kuşları gözlemlemek için dürbün veya kameraya ihtiyacımız olmadığını belirtti.
“Herkesin tüm kuş türlerini tamamen bilmesine gerek yok, sadece şehirde yaşayan Çıvgın, Kızılgerdan, Büyük Baştankara, Kızılkuyruk, Ebabil ve Kırlangıç kuşlarını bilseler yeterli. Bu yaban hayatı farkındalığımızı arttıracaktır” şeklinde konuşan Coşkun, “Antalya’daki kuş gözlem alanları, kuşları ve tehlike unsurlarını merak edenler için Doç. Dr. Esra Per Hoca ile yazdığımız ‘Antalya Kuşlarının Önemli Yaşam Alanları’ isimli ücretsiz e-kitaba erişebilirler” ifadelerini kullandı.
“Ülkemizde Farklı Habitatların Bulunması Kuş Çeşitliliğinin Arttırıyor”
Ülkemizde gözlemlenebilir 494 kuş türü olduğunu, bunların büyük çoğunluğunun göç eden türler olduğunu ve ülkemizin farklı yerlerinde farklı habitatların bulunmasının kuş tür çeşitliliğinin armasına yol açtığını belirten Coşkun, “En değerlileri sulak alanlarda. Bir göl içinde 70 bin tane Elmabaş Patka ördeğini görmek, 130 bin Çamurcun ördeğini bir arada görmek mümkün. Karadeniz’de göç eden 30 bin Kara Çaylak ile de karşılaşmak mümkün. Sahip olduğumuz habitatları koruyabilirsek bu rakamlar da korunacaktır” ifadelerini kullandı.
Yapılaşma Sebebiyle Zarar Gören Ekosistemde Kuşların Yaşam Alanları Olumsuz Etkileniyor
Ülkemizde ve dünyada tehlike altındaki türlerin Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) kriterlerine göre değiştiğini, bu kriterlere göre birçok kuş olduğunu ancak önemli olanın kuşların yaşam alanı olduğunu vurgulayan Coşkun, eğer yaşam alanları korunmazsa kuşların direkt olarak etkilendiğini söyledi.
Yapılaşma vb. çeşitli faaliyetlerin, ekosistemlerin yok olmasına sebebiyet verdiğini söyleyen Coşkun, başta sulak alanların yok olması ve etkilenmesiyle kademeli olarak tüm yaban hayatının tehlikeye girdiğini vurguladı.
İklim değişikliğinin bir anda etki gösteren bir tehdit unsuru olmadığını, sanayileşmenin artmasıyla yüksek bir ivmelenme yaşadığını, sıcaklık artışı ve susuzluk gibi faktörlerin yaban hayatındaki kuşları doğrudan etkilediği söyleyen Coşkun, “Bundan 20-30 yıl sonra sıcaklıkların 2-3 derece artacak olması birçok kuş türünün yok olmasına dahi neden olabilir” ifadelerini kullandı.
İklim Değişikliği Kuşların Göç Zamanı ve Rotasını Değiştiriyor
Kuzey Amerika’da yapılan bir çalışmada Massachusetts’ten 33 yıllık kuş halkalama verileri incelendiğinde, her türün ilkbaharda ilk varış tarihlerinin giderek değiştiğini ifade eden Coşkun, başka bir çalışmada ise göç güzergahlarında, özellikle sulak alanların kuruması nedeniyle kışlama alanlarının azaldığını ve kuşların farklı rota veya daha kısa göç güzergahı seçtiğini söyledi.
Göçmen ve yerel kuşların uzun evrimsel süreçler sonucunda adaptasyon yetenekleri ile yaşamayı başarmış türler olduğunu vurgulayan Coşkun, günümüzde ulaşım ve taşımacılığın yaygınlığı sebebiyle egzotik kuş türlerinin yaygınlaştığını söyledi.
Egzotik türlerin gerçek yaşam alanlarından ayrılıp farklı habitatlarda çoğalarak yaşamını sürdürebildiğini belirten Coşkun, buna kimi zaman insan kimi zaman da iklim değişikliğinin etki ettiğini ifade etti.
Ülkemizde papağanlar ve çiğdeci kuşlar gibi türlerin şehirlerde yaşam alanlarının giderek büyüdüğünü söyleyen Coşkun, “Henüz ülkemizde diğer türlere direkt olarak zarar verdiği ile ilgili bir bulguya rastlanmadı ancak popülasyonların giderek büyümesi ve kırsal alanlara yayılması ekonomik ve ekolojik problemleri doğurabilir” ifadelerini kullanırken bu tür kuşların satışları ve ticaretine tedbir getirilmesinin önemini de vurguladı.
Haber: Zeynep Sena Saydam