Türkiye’de ilk koronavirüs vakası 11 Mart 2020 tarihinde, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından açıklandı. 6 Haziran 2021 tarihinde Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı verilere göre bugüne kadar Türkiye’de toplam 5 milyon 282 bin 978 Koronavirüs vakası görüldü. Virüsün dünya geneline yayılmaya başlamasından itibaren pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye genelinde de virüsle mücadele kapsamında birçok tedbir uygulandı. Peki, koronavirüs gölgesinde Türkiye’de bir yıl nasıl geçti? Hangi tedbirler uygulandı? Aşılama çalışmaları hangi noktada? İşte Türkiye’nin virüsle mücadele ederek geçirdiği bir yılın kısa bir özeti.
Koronavirüsün dünya geneline yayılmaya başladığı Ocak 2020’den itibaren Türkiye de tedbir almaya yönelik çalışan ülkelerden birisi oldu. Bu doğrultuda ilk olarak 10 Ocak 2020 tarihînde Sağlık Bakanlığı tarafından hükümete salgınla mücadele kapsamında tavsiyeler vermesi için ‘Koronavirüs Bilim Kurulu’ kuruldu. Kurulun içerisinde alanında uzman hekimler bulunurken kurula başkanlık etmesi için Sağlık Bakanı Fahrettin Koca görevlendirildi. Atılan ilk adımın hemen ardından toplanan Bilim Kurulu’nun tavsiyeleri üzerine havaalanlarına termal kameralar yerleştirildi. Yerleştirilen bu kameralar ile başta Rusya, Çin, ABD olmak üzere salgının hızla yayıldığı ülkelerden gelen yolcuların ateşleri ölçülmeye başlandı. Bu sırada birçok dünya ülkesi, yurtdışındaki vatandaşlarını göz ardı ederken Dışişleri Bakanlığı öncülüğünde yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları bulundukları ülkelerden tahliye edilmeye başlandı.
Salgının Çin’de kontrolden çıkması üzerine Türk Hava Yolları, 3 Şubat 2020 tarihinde Çin ile olan tüm uçuşlarını durdurma kararını aldı. Devam eden haftalarda Gürcistan, İran, Yunanistan ve Irak gibi komşu ülkelerdeki vaka ve vefat sayısının artmasıyla Türkiye sınır kapılarını birer birer kapatmaya başladı.
Salgın nedeniyle dünyanın birçok ülkesinde vaka ve vefat sayıları hızla artarken Türkiye’nin almış olduğu erken önlemler neticesinde sınırları içerisinde tek bir vaka rapor edilmedi. Ta ki 10 Mart’ ı 11 Mart’a bağlayan o geceye kadar.
“Size Üzücü Ama Korkutucu Olmayan Haber Bildirmek İstiyorum”
11 Mart 2020 gecesi ekranların karşısına çıkan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, “Size üzücü ama korkutucu olmayan bir haber bildirmek istiyorum” diyerekten sözlerine başladığı basın açıklamasında Türkiye’de ilk koronavirüs vakasının görüldüğünü bildirdi. Hastanın virüsü Avrupa teması üzerinden aldığını açıklayan Koca, tanının çok erken konulduğunu ve hastanın hemen izole altına alındığını vurguladı. Hastanın mahremiyeti açısından bilgilerini kamuoyuna aktarmayan Koca, hastanın aile üyelerinin de gözetim altında tutulduğunu belirtti.
Koronavirüs Nedeniyle İlk Kısıtlamalar Başlıyor
Fahrettin Koca’nın Türkiye’de ilk vakayı bildirmesinin ardından 12 Mart tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında, tüm bakanlarında katıldığı koronavirüs toplantısı düzenlendi. 5 saate yakın süren toplantıda alınan kararlar, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın tarafından kamuoyuna duyuruldu. Bu kararlara göre 16 Mart itibariyle ilk ve ortaokullar ile liseler iki haftalığına, üniversiteler ise 3 haftalığına tatil edildi. Diğer taraftan spor müsabakalarının nisan ayı sonuna kadar seyircisiz oynanması kararlaştırılırken, kamu kuruluşlarında çalışan görevlilerin yurt dışına çıkışları izne tabi tutuldu. Alınan bu kararların yanı sıra hac ziyaretlerinden yeni dönen umre yolcuları Ankara ve Konya’daki bazı öğrenci yurtlarına yerleştirilerek 14 günlüğüne karantina altında tutuldu.
Alınan önlemlere rağmen vaka sayılarının hızla yükselmesi üzerine İçişleri Bakanlığı 16 Mart tarihinde yeni bir genelge yayınladı. Yayınlanan Genelgeye göre Türkiye genelinde faaliyet gösteren tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, nişan/düğün salonu, kafeler, gece kulübü, kıraathane, her türlü oyun salonları, her türlü kapalı çocuk oyun alanları, çay bahçesi, lunapark, yüzme havuzu, hamam, sauna, kaplıca, masaj salonu, SPA ve spor merkezleri gibi toplanma mekânları geçici bir süreliğine kapatıldı. Diğer taraftan Diyanet İşleri Başkanı’nın yaptığı açıklamayla birlikte cemaat ile kılınan namazlara yeni tip koronavirüs tehdidi ortadan kalkıncaya kadar ara verildi.
Koronavirüsle mücadelede ilk kayıp
18 Mart gecesi bir kez daha kameraların karşısına çıkan Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’de koronavirüs salgınından dolayı ilk can kaybı haberini paylaştı. Basın açıklamasını derin bir üzüntüyle gerçekleştiren Koca, “Bu gece sizi ve bütün halkımızı gerçekten üzen bir haberi, aynı üzüntüyü hissederek bildireceğim. Bu cümleyi bu toplumun Sağlık Bakanı olmanın yanı sıra bir hekim olarak da kurmak istiyorum. Koronavirüsle mücadelemizde bugün ilk kez bir hastamı kaybettim. Toplumu temsilen onu en yakın takip eden kişilerdenim. Kendisi 89 yaşındaydı, virüsü Çin temaslı bir çalışanından aldı” dedi.
Sokağa Çıkma Yasağı Başlıyor
1 Nisan’a gelindiğinde Türkiye 70’den fazla ülkeye uçuş yasağı getirmiş, 65 yaş ve üzeri yaştaki bireyler ile bağışıklık sistemi düşük ve kronik sağlık problemleri olan kişilerin evlerinden dışarı çıkmaları, açık alanlarda dolaşmaları ve toplu taşıma araçları ile seyahat etmeleri sınırlandırılarak sokağa çıkmaları yasaklandı. 3 Nisan tarihinde bu yasaklara 20 yaş altı bireyler de eklendi. Diğer taraftan yurtiçinde tüm eğitim öğretim kurumları uzaktan eğitime geçti.
Tüm bu önlemlere rağmen vaka sayıları Nisan ayında 10-15 bin civarında seyrediyor, vefat sayıları her geçen gün artıyordu. Salgının kontrolünü ele almak için 10 Nisan’da Bilim Kurulu’nun tavsiyeleri üzerine 30 büyükşehir ve Zonguldak’ta 48 saatliğine sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Türkiye’de o güne kadarki en kapsamlı sokağa çıkma yasağı olan bu uygulamanın, yasaktan birkaç saat öncesinde açıklanması kamuoyu tarafından tepki ile karşılanırken İçişleri Bakanı Süleyman Soylu olayın tüm sorumluluğu kabul ederek istifa etti. Lakin Soylu’nun istifası Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmedi.
İlk Normalleşme Kararları Açıklanıyor
Bir takım yeni önlemlerin alındığı, hafta sonu ve resmi tatillerde sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı Nisan ayından sonra Türkiye, ilk kez kısıtlamaları kademeli olarak kaldırma yönünde bazı kararlar aldı. Günlük hasta artışının binli sayılara gerilediği, yoğun bakımda yatan ve entübe olan hastaların azaldığı Mayıs ayının başında, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’de normalleşmenin Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında kademeli olarak gerçekleşeceğini açıkladı.
Haziran ayına gelindiğinde Türkiye’de seyahat kısıtlamaları ve sokağa çıkma yasakları sona ermiş, restoran, kafe, sinema, tiyatro ve düğün salonları yeniden faaliyetlerin başlamıştı. Türkiye adım adım normalleşirken sürecin ilk günlerinden itibaren faaliyetlerini durduran eğlence mekânları ve nargile kafelerin yeniden faaliyetlerine başlamasına izin verilmemişti.
Koca: “Her Vaka Hasta Değildir”
Türkiye’de yaz aylarında günde ortalama 100 bin civarı test yapılırken ortalama vaka sayısı 1000-1600 arasında seyir gösteriyordu. Sürecin en başından beri her gün Türkiye’de vaka sayısını açıklayan Sağlık Bakanlığı, Temmuz ayının son günlerinde açıkladığı vaka tablosunda bir takım değişikliklere gitti. Yapılan bu değişiklikle ‘vaka sayısı’ ifadesi, ‘hasta sayısı’ olarak değiştirilirken yoğun bakım ve entübe hasta verileri yerine ise ‘ağır hasta sayısı’ ve ‘hastalarda zatürre oranı’ gibi veriler getirildi.
Bakan Koca, 30 Eylül’de gerçekleştirilen Bilim Kurulu toplantısının ardından yaptığı açıklamadı, günlük açıklanan hasta sayısının toplam günlük pozitif vaka sayısı olmadığı, sadece semptom gösteren hastaları yansıttığını belirtti. Koca, “Her vaka hasta değildir. Çünkü testi pozitif çıktığı halde hiçbir semptom göstermeyenler var ve büyük çoğunluğu bunlar oluşturuyor” dedi.
Aşılama Çalışmaları Başlıyor
Koronavirüs salgınının dünyanın dört bir yanına yayılmasının ardından birçok ülke aşı çalışmalarına başlamıştı. Yapılan çalışmalar sonucunda faz-3 aşamasını geçen Alman BioNTech ve Amerikan Pfizer ilaç şirketleri ‘BioNTech-Pfizer’ aşısını Avrupa Birliği ve ABD’de ruhsat onayı olarak üretmeye başlamıştı. Diğer taraftan Çinli Sinovac firmasına ait ‘CoronaVac’ aşısı da Türkiye’de yapılan faz-3 çalışmalarının ardından üretimlerine başlamıştı.
Ülke genelinde hangi aşının daha iyi olduğunu tartışılırken, Bilim Kurulu toplantısının ardından basın açıklaması yapan Bakan Koca, 11 Aralık 2020 tarihinden itibaren Çinli Sinovac firmasına ait ‘CoronaVac’ aşısı ile aşılanmanın kademeli olarak başlanacağını duyurdu. Diğer taraftan ABD ve Avrupa Birliği tarafından onaylanan BioNTech aşısı ise Türkiye’de Mart 2021 ayından itibaren kullanılmaya başlanmıştı. Böylelikle aşı sırası gelen vatandaşlar isterse Biontech isterse de Sinovac aşısı olmayı tercih edebilme imkanına sahip oldu.
Bugün, Sağlık Bakanlığının verilerine göre, 29 Mayıs 2021 itibariyle Türkiye’de 30 milyon 887 bin 466 kişi aşılandı. Türkiye şuan ABD, Çin, Hindistan, İngiltere, Brezilya, Almanya, Fransa ve İtalya’dan sonra en çok aşı yapan ülkelerden birisi konumunda.
Vaka Sayılarının Tekrar Yükselmesiyle Kısıtlamalar Yeniden Başlıyor
Kasım 2020’ye gelindiğinde Türkiye’de vaka sayılarında gözle görülür bir yükseliş başlamış bunun sonucunda toplanan Cumhurbaşkanlığı Kabine Toplantısı’nda bir dizi yeni kısıtlama kararları alınmıştı. Alınan bu kararlara göre, yüz yüze eğitim-öğretime ara verilirken, restoran ve kafelerde müşteri ağırlanması yasaklandı. Hafta içi 21.00’dan sonra, hafta sonu ise iki gün sokağa çıkma yasakları devreye sokuldu.
Yeni vaka sayılarının açıklanmaya başlandığı Kasım ayı sonunda 30 bin civarında seyreden günlük vaka sayısı, alınan önlemlerin de etkisiyle Aralık’ın ikinci yarısında 20 binin; 2021 yılı başında da 10 binin altına geriledi.
Mutasyonlu Virüs Türkiye’de
Dünya genelinde büyük bir hızla yayılan ve çok sayıda insanın hayatını kaybetmesine neden olan Koronavirüs İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya gibi ülkede değişim geçirerek yeni varyantlarının oluşmasına neden oldu.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 1 Ocak 2021 tarihinde Twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada Türkiye’de ilk kez İngiltere’de tespit edilen mutasyona uğramış koronavirüsün tespit edildiğini duyurdu. Bunun üzerine İngiltere’den yurda girişler geçici olarak, tamamen durdurulurken dünya genelinde görülen mutasyona uğramış koronavirüsün diğer varyantları da ülkemizde görülmeye başlandı.
Diğer taraftan Şubat 2021’de günlük vaka sayılarının tekrar düşük seviyelerde seyretmesi üzerine kısıtlamaların gevşetilmesi için çalışmalara başlandı. Bu doğrultuda Bilim Kurulu’nun tavsiyeleri üzerine koronavirüsle mücadelede ‘yerinden karar’ dönemi başladı. Bu uygulama ile riskin az olduğu yerlerden başlanılarak kısıtlamaların giderek azaltılması hedeflendi. Bu dönemin ilk uygulamaları arasında koronavirüsle mücadele kapsamında risk gruplarına ayrılan illerde il hıfzıssıhha kurullarının bölgesel kararlar almasına imkân tanındı. Mart 2021’ gelindiğinde Türkiye’de ilk vakanın görülmesinin üzerinden bir yıl geçmiş, ülke genelinde 2 milyon 835 bin 989 kişiye koronavirüs bulaşırken 29 bin 290 kişi hayatını kaybetmişti.
Bayram’da Tam Kapanma Uygulaması
Mart ayından itibaren kısıtlamaların gevşetilmesi ve bu dönem içerisinde vatandaşların rehavete kapılarak Türkiye’nin pek çok ilinde gerçekleştirilen kongre, fuar ve şenliklere katılmasıyla vaka sayıları tekrar yükselişi geçti. Mart ayı içerisinde günlük vaka artışı yeniden önce 10 bin, daha sonra 20 binin üzerine çıkarken, günlük can kaybı da 200’ü aştı. Nisan ayına gelindiğinde ise günlük vaka sayıları 40 bini de aşarak, rekor seviyelerde seyretmeye başladı.
Yaşanan tüm bu gelişmeler üzerine bir kez daha koronavirüs gündemi ile Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığında toplanan kabine, tekrardan kısıtlayıcı önlemler aldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘kısmi kapanma’ olarak nitelendirdiği bu dönemde alınan yeni önlemler, il bazında değil, Türkiye genelinde alınarak mücadelede yen, bir dönem başlattı. Bu kapsamda, 29 Nisan 2021 saat 19.00’dan başlayıp 17 Mayıs 2021 Pazartesi sabah 05.00’e kadar olan süreçte 17 günlük tam kapanma kararı alındı. Bu tarihlerde kesintisiz sokağa çıkma kısıtlaması uygulanırken restoran, kafe, spor salonları, güzellik merkezleri, lokal ve eğlence merkezleri kapatıldı. Restoranlar yeniden paket servis uygulamasına geçti.
Alınan tüm bu kararların ardından Mayıs ayının son günlerine doğru vaka sayılarında tekrar düşüş yaşandı. Diğer taraftan aşılama çalışmaları büyük bir hızla devam ederken geçtiğimiz günlerde Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Bilim Kurulu toplantısının ardından BioNTech kurucu ortağı Prof. Dr. Uğur Şahin ile ortak bir açıklama yaparak Türkiye ile Pfizer/BioNtech arasında toplam 120 milyon doz aşı için anlaşma yapıldığını duyurdu.
Haber: M. Ali Demir